Trądzik to nie tylko choroba skóry, ale również defekt kosmetyczny, który często wpływa na samopoczucie i pewność siebie. W poszukiwaniu szybkich efektów osoby z cerą trądzikową sięgają po silnie oczyszczające preparaty lub drażniące środki przeciwbakteryjne, mocno kryjące kosmetyki, a nawet narażają się na nadmierną ekspozycję na słońce – wszystko to w nadziei na poprawę wyglądu skóry.
Jednak wiele z tych metod prowadzi do nadmiernego przesuszenia skóry, co może tylko pogłębić problem. Skóra, próbując się bronić, zwiększa produkcję sebum, co sprzyja zatykaniu porów i rozwojowi zmian zapalnych.
Dlatego warto zadać sobie pytanie: które strategie naprawdę wspierają leczenie skóry trądzikowej, a które mogą jej zaszkodzić? Sprawdźmy.
Bariera ochronna skóry
Zdrowa skóra posiada barierę chroniącą ciało przed potencjalnie szkodliwymi czynnikami obecnymi w otaczającym nas środowisku. Zewnętrzna część naskórka to warstwa rogowa, która jest złożona z:
- ściśle do siebie przylegających komórek, położonych w głębszych warstwach skóry;
- luźno ułożonych komórek znajdujących się bliżej powierzchni skóry.
W warstwie rogowej znajdziemy takie składniki, jak:
- keratyna;
- lipidy, takie jak kwasy tłuszczowe, trójglicerydy, ceramidy, sterole, cholesterol w postaci estru i siarczanu, woski oraz skwalen;
- naturalny czynnik nawilżający (NMF, natural moisturizing factor) zawierający m.in. aminokwasy, mleczany, mocznik i kwas piroglutaminowy.
Powierzchnię naskórka pokrywa płaszcz lipidowy, który ma przeciwdziałać parowaniu wody ze skóry. Ten ochronny tłuszcz pochodzi z wydzieliny gruczołów łojowych i lipidów komórek naskórka.
Dzięki działaniu tej bariery skóra jest elastyczna i skutecznie się broni przed wpływem środowiska zewnętrznego.
Bakteria Cutibacterium acnes a trądzik
Nasza skóra stanowi barierę dla potencjalnie niebezpiecznych dla nas substancji ze środowiska zewnętrznego.
Gdy bariera ta działa sprawnie, to bytujące na skórze mikroorganizmy nie wywołują nieprzyjemnych objawów. Okazuje się, że nasz zachodni styl życia ma duży wpływ na zaburzenie funkcjonowania tej ochrony.
Powiązana z trądzikiem bakteria Cutibacterium acnes (dawniej Propionibacterium acnes) jest na naszej skórze zupełnie naturalnym mieszkańcem. Dodatkowo jej obecność wydaje się nas nawet bronić przed innymi, znacznie bardziej patogennymi mikroorganizmami. Jednak w przypadkach zaburzeń bariery skórnej może się ona nadmiernie namnożyć, wywołując zmiany trądzikowe.
Dlatego leczenie trądziku to nie tylko hamowanie rozwoju Cutibacterium acnes, ale także dbanie o zdrowie całego organizmu, mocną barierę skórną oraz niedopuszczanie do przesuszania skóry.
Jakie czynniki mogą zaburzać działanie bariery skórnej
Skład lipidowy bariery skórnej zależy od okolicy ciała, płci oraz wieku danej osoby. Jednak wpływ na niego ma także pora roku – na przykład w zimie spada ilość ceramidów, cholesterolu i kwasów tłuszczowych. Stąd w zimie często wzrasta przeznaskórkowa utrata wody i odczuwamy zwiększoną suchość skóry.
Zaburzenie składu lipidowego skóry może być także efektem jej nieprawidłowej pielęgnacji.
Osoby cierpiące na trądzik poświęcają zwykle bardzo dużo czasu i środków na dokładną pielęgnację skóry. Czy słusznie? To zależy! Często mniej znaczy więcej: zbyt częste dotykanie i pocieranie skóry może pogorszyć trądzik. Także ciągłe testowanie nowych kosmetyków może skórze trądzikowej nie sprzyjać.
Ryzyko nadmiernego wysuszenia skóry wzrasta, gdy:
- zbyt długo narażamy skórę na zbyt wysoką lub zbyt niską temperaturę;
- przebywamy w środowisku o zbyt niskiej wilgotności, np. w pomieszczeniach klimatyzowanych bądź nadmiernie ogrzewanych (optymalna wilgotność powinna wynosić 55–60% dla 19–20˚C i 40–45% dla 21–22˚C);
- zbyt długo i mocno się opalamy lub korzystamy nadmiernie z solarium;
- narażeni jesteśmy na smog, zanieczyszczenia, kurz;
- korzystamy zbyt długo z kąpieli, zwłaszcza w gorącej wodzie;
- stosujemy zbyt mocne środki myjące, które niszczą lipidy skóry;
- sięgamy po kosmetyki o niewłaściwym dla skóry pH;
- zbyt mocno trzemy skórę ręcznikiem po myciu;
- źle się odżywiamy, nie dostarczając skórze składników do regeneracji;
- pijemy zbyt mało wody.
Dodatkowo nie możemy zapomnieć o tym, że na stan naszej skóry duży wpływ ma stres i niewyspanie. Zbyt wysoki poziom kortyzolu będzie między innymi:
- pobudzał gruczoły łojowe do wydzielania sebum zapychającego pory;
- zwiększał wrażliwość skóry na drażniący wpływ środowiska zewnętrznego;
- sprzyjał powstawaniu stanów zapalnych skóry;
- upośledzał syntezę kolagenu i regenerację skóry.
Osoby żyjące w napięciu i z towarzyszącymi im stanami lękowymi czasem nieświadomie drapią, skubią lub pocierają skórę, co prowadzi do drobnych ranek, zaczerwienień i blizn. Takie zniszczone obszary są bardziej podatne na powstawanie nowych krostek trądzikowych.
Jakie są objawy suchej skóry?
Sucha skóra jest zwykle matowa i szorstka. Czasem można na niej zaobserwować rumień zapalny. Może się także łuszczyć, a naskórek podatny jest na pęknięcia. Bywa także, że przy suchości skóry zaczynamy odczuwać jej świąd, uczucie napięcia oraz kłucie, mrowienie, a nawet ból.
Na naruszenie bariery hydrolipidowej wskazują następujące objawy:
- suchość, odczuwana nawet po nałożeniu kosmetyków nawilżających;
- uczucie ściągnięcia skóry;
- pieczenie;
- świąd;
- zaczerwienienie;
- łuszczenie się skóry;
- nadmierne wydzielanie sebum;
- szary, ziemisty, czasem żółtawy koloryt skóry;
- nadwrażliwość skóry na różnice temperatur, pocieranie ręcznikiem, kosmetyki;
- zaskórniki otwarte i zamknięte.
Właściwa pielęgnacja skóry trądzikowej
Pielęgnacja skóry suchej i jednocześnie trądzikowej polega na dobraniu właściwych kosmetyków do oczyszczania skóry, jej tonizowania oraz nawilżania. Te działania mają sprzyjać przywróceniu właściwej bariery skórnej i regulacji mikrobiomu skórnego.
Higiena skóry trądzikowej
Nadmierne skupienie się pacjenta nad oczyszczaniem skóry wynika z tego, że stara się on pozbyć nadmiaru sebum produkowanego przez skórę (łojotok). Jednak zbyt mocne oczyszczanie przesusza skórę, stymulując ją jeszcze bardziej do produkowania ochronnego sebum.
Dla właściwej pielęgnacji skóry ważne jest pH kosmetyku do oczyszczania skóry. Zwykłe mydła mają wysokie pH (od 8 do 10) i mogą podrażniać skórę. Produkty oczyszczające bez mydła, które mają podobne pH do skóry (5,5), są bardziej odpowiednie dla osób z trądzikiem. Antybakteryjne żele do mycia twarzy mogą mieć pozytywny wpływ na łagodny trądzik, ale mogą również podrażniać bardziej wrażliwą skórę. Zbyt częste mycie skóry – na przykład kilka razy dziennie – może ją wysuszyć i jeszcze bardziej podrażnić.
Unikajmy też stosowania szorstkich myjek. Drapiąc skórę powodują one mechaniczne uszkodzenia mieszków włosowych, co może zaostrzyć trądzik. Skóra uszkodzona jest bowiem łatwiejszym celem dla drobnoustrojów oraz szybciej ulega przesuszeniu. Łagodny masaż palcami zwilżonymi delikatnym środkiem myjącym będzie o wiele lepszym wyborem.
Nieprawidłowo dobrane środki higieniczne nie tylko nie pomogą pozbyć się trądziku, ale mogą go nawet zaostrzyć. Za to łagodne środki myjące przyspieszają regenerację skóry i skracają czas kuracji.
Peelingi jako wsparcie oczyszczenia skóry
Do złuszczania nadmiaru martwego naskórka stosuje się peelingi. Jest to częsta praktyka, która pomaga ściągnąć otwarte pory skóry, zmniejszyć łojotok oraz zredukować ilość zaskórników. Mocne peelingi wykonywane są głównie w gabinetach kosmetycznych za pomocą kwasów takich jak:
- kwas azelainowy;
- kwas glikolowy;
- kwas pirogronowy;
- kwas salicylowy;
- kwas retinowy.
Skóra po takim zabiegu jest gładsza, bardziej świetlista, z mniejszą ilością blizn i przebarwień potrądzikowych. Jednak należy pamiętać, że wymaga ona w tym czasie dodatkowego nawilżenia.
Łagodniejsze substancje złuszczające takie jak kwasy owocowe, niewielkie stężenia kwasu azelainowego czy retinolu znajdują się w popularnych kosmetykach do cery trądzikowej. Jeśli jest to dobry jakościowo produkt, to będzie zawierał również substancje kojące, poprawiające gojenie się skóry, nawilżające i wzmacniające barierę skórną.
Tonizacja skóry trądzikowej
Po łagodnym umyciu skóry warto przywrócić jej właściwe pH. Służą do tego odpowiednio dobrane płyny czyli toniki. Łagodzą one podrażnienia, odświeżają umytą skórę i lekko ją zakwaszają.
Kosmetyki nawilżające skórę trądzikową
Kosmetyki stosowane na skórę trądzikową muszą być do niej dostosowane. W ich wyborze najlepiej kierować się pewnymi kryteriami. Preparaty te nie powinny:
- zapychać porów;
- blokować złuszczania się martwego naskórka;
- zawierać alkoholu, substancji drażniących i nadmiernie wysuszających;
- zawierać składników, które wykazują interakcje z przeznaczonymi do stosowania miejscowego lekami.
Ponadto muszą:
- odpowiednio nawilżać;
- przywracać skórze właściwe pH.
Kosmetyki zmniejszające łojotok zawierające np. związki cynku, związki glinu czy kwas salicylowy mogą zbyt wysuszać skórę, w związku z czym należy zachować ostrożność w używaniu ich w przypadku cery trądzikowej z już obecnymi podrażnieniami. Łagodniejsze działanie mają – kwas azelainowy i wyciągi roślinne np. z oczaru lub łopianu, a również hamują wydzielanie sebum.
Wartościowe składniki kosmetyków do nawilżania i regeneracji skóry trądzikowej to między innymi:
- alantoina;
- panthenol;
- skwalan;
- kwas hialuronowy;
- kwas mlekowy;
- niacynamid;
- ceramidy.
Kosmetyki do makijażu
Bardzo często staramy się zamaskować zmiany na skórze trądzikowej za pomocą makijażu. Warto wybierać do tego kosmetyki delikatne i nawilżające. Pamiętajmy też, że puder sypki będzie bardziej odpowiedni od pudru prasowanego, gdyż w mniejszym stopniu zatyka pory i zmniejsza ryzyko powstania zaskórników.
Podsumowanie
Pamiętajmy, że skóra trądzikowa jest bardzo wymagająca. Zwalczając bakterie i hamując wydzielanie sebum należy pamiętać, by nie powodować dodatkowego przesuszenia skóry. Jeśli chcemy by nasza twarz dobrze się regenerowała, pamiętajmy zawsze o dodatkowym nawilżaniu i ochronie.
Opracowanie: mgr farmacji Marta Koziarska
Bibliografia:
- Małek E., Pielęgnowanie skóry zmienionej patologicznie, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006.
- Czarnecka-Operacz M., Jakubowicz O., Rola zabiegów pielęgnacyjnych w leczeniu trądziku, „Przegląd Dermatologiczny” 2010, 97(5), s. 335–341.