Trądzik to problem, który dotyka wielu osób, niezależnie od wieku. Choć najczęściej kojarzy się z okresem dojrzewania, coraz częściej obserwujemy jego występowanie również u dorosłych. W walce z trądzikiem często skupiamy się na kosmetykach i leczeniu farmakologicznym, ale czy wiesz, że dieta również odgrywa ogromną rolę w kondycji Twojej skóry?
Spożywanie produktów bogatych w cukry proste może zaostrzać zmiany trądzikowe, wpływając na gospodarkę hormonalną i stan zapalny skóry. Jak dokładnie cukier działa na organizm? Dlaczego dieta o wysokim indeksie glikemicznym może pogorszyć stan Twojej cery? W tym artykule rozwiewamy wątpliwości i podpowiadamy, jakie zmiany w diecie mogą wspierać Twoją walkę z trądzikiem.
Przyczyny powstawania trądziku
Badania nad przyczynami powstawania wykwitów skórnych w trądziku wskazują na to, że powodować je mogą między innymi:
- zmiany hormonalne kojarzone z okresem pokwitania – główną rolę przypisuje się zwiększonej aktywności hormonów androgenowych, które mają wpływ na gruczoły łojowe (powodują ich powiększenie i stymulują produkcję łoju). Stąd nierzadko młodzi mężczyźni mają cięższą postać trądziku, choć częstość jego występowania u kobiet i u mężczyzn jest podobna;
- nierównowaga hormonalna związana z chorobami powstającymi poza wiekiem pokwitania;
- infekcje spowodowane występującymi naturalnie na skórze mikroorganizmami – najczęściej spotyka się bakterie beztlenowe Propionibacterium acnes, rzadziej Propionibacterium granulosum, Propionibacterium avidum i bakterie tlenowe Staphylococcus epidermidis. Odpowiedź immunologiczna i nieimmunologiczna układu odpornościowego skóry prowadzi do kaskady reakcji zapalnych i powstania zmian skórnych. Ponadto bakterie te wydzielają enzymy – lipazy – uwalniające z tłuszczów wolne kwasy tłuszczowe przyczyniające się do powstania zaskórników i grudek;
- czynniki genetyczne – zauważono, że rodzice, którzy mieli trądzik, częściej przekazują potomstwu skłonność między innymi do nadmiernego łojotoku i rogowacenia ujść mieszków włosowych;
- czynniki stresowe – stres psychiczny może nasilać trądzik.
Trądzik może się także pojawić po stosowaniu niektórych leków (np. leków steroidowych, barbituranów, izoniazydu) lub kosmetyków (zwłaszcza takich, które działają prozapalnie na skórę lub czopują ujścia gruczołów łojowych).
Wysoka temperatura powietrza i nadmierne pocenie się mogą również nasilać powstawanie zmian skórnych.
Dieta w trądziku
Dobrze skomponowana dieta ma za zadanie dostarczyć organizmowi wszystkich składników, które pozwalają prawidłowo go budować i regenerować. Potrzebne są do tego składniki odżywcze, energetyczne, składniki mineralne, witaminy i antyoksydanty.
Powinniśmy za to unikać produktów, które mogą wzbudzać w ciele stany zapalne, czyli między innymi produktów przetworzonych zawierających sztuczne substancje (np. wzmacniaczy smaku i konserwantów).
Warto również zjeść mniej, ale za to produktów dobrej jakości. Ważne jest także, aby wybierane przez nas pokarmy nie zaburzały mikrobiomu jelitowego, którego wpływ na choroby skóry jest widoczny, choć jeszcze nie do końca w szczegółach zbadany.
Węglowodany w diecie osoby chorującej na trądzik
Liczne badania udowodniły, że dieta bogata w cukry proste (o wysokim indeksie glikemicznym) będzie sprzyjać pogorszeniu problemów skórnych w trądziku. Ten model żywienia potęguje bowiem nieprawidłowy wpływ nadmiaru androgenów na gruczoły łojowe i nadmierną produkcję łoju poprzez zwiększoną keratynizację naskórka. Zrogowaciały naskórek czopuje wtedy ujścia gruczołów łojowych, przyczyniając się do powstania miejscowych grudek ze stanem zapalnym.
Nadmiar androgenów wynika albo z ich nadprodukcji w organizmie (może to być objaw naturalnie spotykany w okresie pokwitania, ale też związany z różnymi chorobami) lub z powodu niskiego stężenia białka wiążącego hormony płciowe, co zwiększa pulę krążących wolnych (a więc zdolnych do natychmiastowego działania) hormonów.
Co to jest indeks glikemiczny (IG)?
Spożyte przez nas węglowodany powodują, że po posiłku wzrasta poziom cukru we krwi. Aby zobrazować, jak duży jest to wzrost, powstał wskaźnik zwany indeksem glikemicznym. Porównuje on wzrost cukru we krwi po spożyciu 50 g danego produktu węglowodanowego do wzrostu, jaki wywołałoby spożycie 50 g czystej glukozy. Produkty możemy podzielić na te:
- o niskim indeksie glikemicznym – gdy jest on mniejszy niż 55;
- o średnim indeksie glikemicznym – gdy mieści się on w przedziale 55–70;
- o wysokim indeksie glikemicznym – gdy wynosi on powyżej 70.
Jaki jest efekt spożywania produktów z wysokim IG na skórę trądzikową?
Zachodnia dieta jest bardzo bogata w produkty o wysokim indeksie glikemicznym. Często słyszy się pytania, dlaczego jednym ludziom taka dieta nie wydaje się wyrządzać szkód, a niektóre osoby reagują bardzo mocno, np. właśnie trądzikiem. Wygląda na to, że taka wrażliwość może być efektem połączenia predyspozycji genetycznych z wpływem środowiska, a w tym i diety.
Kaskada procesów występująca po zjedzeniu produktów z wysokim indeksem glikemicznym:
- Wysoki indeks glikemiczny spożywanej przez nas żywności powoduje znaczny wzrost poziomu insuliny.
- Insulina stymuluje wydzielanie insulinopodobnego czynnika wzrostu typu 1 (IGF-1).
- IGF-1 stymuluje wydzielanie hormonów androgenowych.
- Powyższe reakcje powodują obniżenie stężenia białka wiążącego insulinopodobny czynnik wzrostu (IGFBP-3), które jest odpowiedzialne między innymi za regulację proliferacji naskórka oraz przemiany retinoidów.
- Wzrost stężenia insuliny i IGF-1 hamuje produkcję białka wiążącego hormony płciowe.
- Niskie stężenie IGFBP-3 może spowodować nadmierne namnażanie się komórek naskórka (keranocytów) i hamować działanie retinoidów.
Jak więc widzimy, nadmierna ilość produktów z wysokim indeksem glikemicznym – między innymi cukrów prostych – uruchamia procesy pogarszające już istniejącą w organizmie nierównowagę hormonalną. Stąd tendencje do ostrych i trudnych do wyleczenia stanów trądzikowych mają osoby z zespołem policystycznych jajników (PCOS), hiperandrogenizmem i hiperinsulinemią. To właśnie tym osobom najbardziej nie służy zachodni model diety wysokowęglowodanowej. Naukowcy przypuszczają, że to właśnie wysokie stężenie IGF-1 jest ważniejszym powodem powstawania trądziku niż androgeny. Wszystkie więc działania, które przyczyniają się do wzrostu stężenia IGF-1, będą pogarszać zmiany skórne.
Dieta, w której przeważają produkty z wysokim indeksem glikemicznym, działa prozapalnie, zwiększa stres oksydacyjny oraz powoduje wzrost glikacji białek (proces, który może prowadzić do utraty ich fizjologicznych funkcji). Te efekty również nie sprzyjają zdrowiu skóry.
Badania nad dietą z niskim IG a trądzikiem
Badając wpływ spożywanych pokarmów na poprawę gojenia się zmian trądzikowych, naukowcy wykazali, że dieta o niskim IG przynosiła chorym wymierne efekty.
Dodatkowo potwierdzono, że redukcja zmian trądzikowych wiązała się ze spadkiem podwyższonego poziomu androgenów, spadkiem poziomu glukozy we krwi na czczo, regulacją wydzielania insuliny i poprawą produkcji białka wiążącego hormony płciowe. Pozytywne właściwości tej diety są większe, gdyż przywraca ona także prawidłową wagę ciała oraz zmniejsza ryzyko rozwinięcia się takich chorób jak np. cukrzyca typu II.
Podsumowanie
Intuicyjnie większość z nas kojarzy fakt jedzenia słodyczy z pogorszeniem się wyglądu skóry trądzikowej. Niegdyś uznawano czekoladę za produkt wysoce niewskazany przy problemach z trądzikiem. Jednak to nie sama czekolada, a zawarty w niej cukier prosty jest tutaj problemem. Naukowcy udowodnili, jakie dokładnie efekty może u osób wrażliwych wywołać dieta z wysokim indeksem glikemicznym. Tak więc zarówno intuicja, jak i badania naukowe wskazują dietę niskoglikemiczną jako dobre wspomaganie w terapii trądziku.
Bibliografia
- Kaźmierska D.A., Bolesławska I., Przysławski J., Wpływ diety oraz fitoterapii w leczeniu trądziku pospolitego, „Farmacja Polska” 2020.
- Osowski S., Znaczenie diety w terapii trądziku pospolitego, „Kosmetologia Estetyczna” 2019.
- Dawidziak J., Balcerkiewicz M., Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris) Część II. Kwasy tłuszczowe, indeks glikemiczny, przetwory mleczne, „Farmacja Współczesna” 2016